defensie

Interview krijgsmachtadjudant

Adjudant Rob van Haastrecht werd na een veelzijdige, operationele loopbaan – die zich uitstrekte van De West tot LO/Sport en van POTOM-instructeur tot NLMARSOF – de hoogste onderofficier van Defensie: krijgsmachtadjudant. In deze functie is hij de schakel tussen de CDS en de onderofficieren en manschappen. XRcise sprak adjudant Van Haastrecht in zijn werkkamer op het Haagse Ministerie van Defensie.

Wat heeft u het meest verbaasd in Den Haag, tussen de defensieambtenaren en krijgsmacht-top?

‘’Toen ik operationeel geplaatst was, had ik het nooit zo in de gaten: maar uiteindelijk is Defensie natuurlijk een instrument van de politiek. Wat me echt verbaasd heeft, is wat er allemaal voorafgaat aan het uitzenden van een eenheid. Daar zijn hele volksstammen bij betrokken. Er moet heel breed draagvlak voor een uitzending komen, ook internationaal. Wat me ook opviel, is dat er hier veel met papier geschoven wordt, haha. Maar goed, dat hoort natuurlijk gewoon bij een ministerie. Maar neem van mij aan; in Den Haag weten ze echt wel wat er leeft en speelt onder onze militairen.’’ 

Hoe maakt u de vertaalslag van Den Haag naar de manschappen en onderofficieren in het land?

‘’Ik hoop tijdens mijn werkbezoeken duidelijk te kunnen maken waarom bepaalde beslissingen wel of niet genomen worden. Vooral over beleid dat collega’s echt raakt, zoals het salaris of arbeidsvoorwaarden. Ik hoor wel eens: ‘regel dat even en doe er gewoon wat geld bij’. Maar de realiteit is natuurlijk dat de politiek bepaalt hoeveel het Ministerie van Financiën aan Defensie mag uitkeren. En daarnaast zijn de geldstromen gescheiden: er worden geen vliegtuigen aan de grond gehouden om bijvoorbeeld de salarissen te verhogen. Over dat soort zaken ga ik in het land het gesprek aan. Maar andersom geldt hetzelfde; ik zie het ook als mijn taak om de stem van de werkvloer hier in Den Haag te laten horen.’’

Defensie is onlangs begonnen met het verstrekken van het interim-GVT. Hoe verloopt dat proces in uw ogen?

‘’Het hele project DOKS (Defensie Operationeel Kleding Systeem) heeft veel te lang geduurd, daar moeten we gewoon eerlijk over zijn. De nieuwe gevechtskleding had er al lang moeten zijn. Op oefening zie je soms een bij elkaar geraapt allegaartje van Woodland en VOSS-uitrusting met NFP-camouflage. Daar moet het interim-GVT nu voorlopig een einde aan maken. Kleding is emotie en je uniform is een deel van je identiteit. Daarom hebben we ook flink druk gezet op de uitrol van het interim. Eenheden die nu gepast hebben, krijgen het pak ASAP geleverd. Nieuwe leveringen gaan nog wel via het KPU-magazijn, maar worden zo snel als mogelijk naar de eenheid doorgezet. Zo willen we de druk op de ketel houden.’’

Defensie en de bonden bereikten onlangs een arbeidsvoorwaardenakkoord. Welke reacties op het akkoord vangt u op de werkvloer op?

‘’Ik hoor overwegend positieve geluiden. Er is financieel het nodige gerepareerd en dat was hoog tijd. Met name de lagere rangen kregen gewoon slecht betaald voor hun werk. Dat is gelukkig verbeterd en ook het verouderde loongebouw gaat nog op de schop. Daarnaast hebben we nu wel met inflatie en stijgende prijzen te maken. Dat treft ook (jonge) militairen. Wij maken ons hard om komende tijd extra aandacht te besteden aan geldzorgen en schuldhulpverlening. In onze podcast PLATOON willen we met onderofficieren bespreken hoe je signalen van collega’s met geldproblemen opvangt en hoe je hen de juiste hulproute kunt wijzen. Geldzorgen moeten bespreekbaar zijn. Vóór het bereiken van het cao-akkoord heb ik schrijnende verhalen gehoord over manschappen die hun benzine niet meer konden betalen, en daarom maar in hun auto gingen slapen naast de kazerne. Dat doet mij pijn. Het is aan ons allemaal om daar alert op te zijn. Defensie heeft intern een heel professioneel vangnet dat hulp kan bieden en zo’n collega echt weer goed op weg kan helpen.’’

Mentale gezondheid onder militairen vindt u een belangrijk thema. Wat heeft Defensie op dat vlak verbeterd afgelopen tijd?

‘’Fysieke en mentale gezondheid zijn voor mij onlosmakelijk met elkaar verboden. Vroeger was er maar weinig aandacht voor de mentale component. Daarin hebben we gelukkig een inhaalslag gemaakt. Zo wordt er nu in de opleidingen aandacht besteed aan stressmanagement – hoe herken je stress bij jezelf? En wat moet je dan vervolgens doen? Ook in trainingen voor militaire leiders is er meer ruimte ingericht voor mentale zorg – hoe herken ik psychische problematiek in mijn peloton of geweergroep? Wat kan ik daaraan doen? Daarnaast zijn er ook allerlei platforms bijgekomen, zoals KNAK bijvoorbeeld. KNAK is opgericht door sergeant der mariniers Robin Imthorn en Marechaussee-teamleider Renaldo Ishaak. Op dat platform, dat wij als Defensie steunen, wordt zichtbaarheid gegeven aan mentale gezondheid en PTSS. Dit soort projecten en initiatieven probeer ik altijd een goede duw in de rug te geven, ook op de NOOC (Nationale Onderofficiers Conferentie) bijvoorbeeld. Hoe meer aandacht ervoor is, hoe beter. Zo wil ik nog voor mijn FLO (functioneel leeftijdsontslag) volgend jaar een seminar over mentale gezondheid organiseren.’’

CV Rob van Haastrecht

1988 Mariniersopleiding - Van Ghentkazerne

          aansluitend plaatsing Doorn

          diverse opleidingen, zoals para-, berg- en wintertraining

1992 Uitzending Cambodja

1993 Opleiding Bijzondere Bijstandseenheid (BBE)

1994 Uitzending voormalig Joegoslavië

1995 Onderofficiersopleiding

1996 Opv. Ploegcommandant BBE, vuurwapendocent, diverse uitzendingen

1998 Baksmeester Initiële Mariniersopleiding

          aansluitend de opleiding Instructeur Fysieke Training en Sport

          en baksmeester bij de POTOM

2003 Geweergroepscommandant 3^e MARNSBAT op Aruba

          aansluitend commandant boardingteam drugsbestrijding

2006 Instructeur POTOM

2008 Opv. pelotonscommandant bij NLMARSOF

2010 Adjudant bij 2^e MARNSBAT

          aansluitend Chef der Equipage in Kunduz, Afghanistan

2013 Chef Opleidingsafdeling MOC

2016 Korpsadjudant Korps Mariniers

2020 Krijgsmachtadjudant 

Het personeelstekort blijft erg groot. Momenteel staan er 8.800 vacatures bij Defensie open. Hoe moeten we het tekort te lijf gaan?

‘’Er moet meer bewustwording over de krijgsmacht komen in de maatschappij. We moeten geen organisatie zijn waar jongeren heengaan die even niet weten wat ze willen. Defensie moet echt een morele keuze worden; een organisatie waar je heengaat om je voor een aantal jaar in te zetten voor je land. Dat moeten we via campagnes duidelijk gaan maken. Ja, bij Defensie word je gevormd, kun je opleidingen volgen en zie je wat van de wereld. Maar het moet daarnaast een bewuste keuze worden, zeker in deze tijden waarin vrijheid niet vanzelfsprekend is. Je moet als jonge Nederlander het gevoel krijgen dat je aan die vrijheid wil bijdragen. En wij moeten als organisatie vervolgens laten zien dat we trots zijn op de mensen die de keuze gemaakt hebben om militair te worden.

Om het tekort tegen te gaan moeten we ook vol inzetten op behoud van (goed) personeel. We moeten goed werkgeverschap laten zien en mensen ontwikkelkansen geven. Daar zie ik ook een rol weggelegd voor de onderofficier, die zijn mensen kan stimuleren een loopbaan binnen de krijgsmacht uit te zetten.’’ 

U bent bij veel verschillende defensieopleidingen betrokken geweest. Wat maakt iemand tot een goede militaire opleider?

‘’Je moet goed kunnen differentiëren. In een klas van 20 mensen zitten ontwikkelingsverschillen. De ene cursist loopt wat voor op een ander met bijvoorbeeld navigatie-skills, en een ander loopt weer achter op fysiek vlak. Als je daar oog voor hebt en ieder individu kunt prikkelen of uitdagen naar een niveau hoger te komen, ben je een goede opleider. Daarnaast moet je als instructeur een groep kunnen smeden en de cursisten een bepaalde attitude kunnen bijbrengen. Opleiden is echt een vak, waarbij veel meer komt kijken dan alleen vormen en drillen. Als instructeur ben je ook coach, ontwikkelaar en mentor. En zo moeten we het vak ook benaderen.’’

Volgend jaar gaat u met FLO. Wat zijn uw plannen?

‘’Dat weet ik nog niet precies. Ik mag in ieder geval niet te veel thuis komen zitten van mijn vrouw. Ik speel sinds een paar jaar met veel plezier golf, dus misschien word ik wel Marshall. Kan ik daar mooi iedereen in de gaten houden en een beetje de orde bewaken, haha.’’ 

Interview met sergeant-majoor der mariniers Dani van de Weijer 

Wil jij je inzetten voor de belangen van je defensie-collega’s? Verschillende afdelingsbesturen van de BBTV en VBM kunnen nog versterking gebruiken. Als afdelingsbestuurder lever je een waardevolle bijdrage, zonder dat het veel tijd hoeft te kosten. Het gaat om vrijwilligerswerk, maar wel met een onkostenvergoeding.

SMJR Dani van de Weijer (39) is één van onze afdelingsbestuurders. Hij maakt deel uit van de afdeling Doorn. De BBTV-redactie sprak Dani op het vakbondskantoor in Den Haag. 

Hoe ziet jouw loopbaan eruit?

“Ik ben opgekomen in 2001, in 2003 via de genie (assault engineers) naar Irak gegaan, in 2005 en 2006 naar Afghanistan met TACP, wat staat voor Tactical air control party, dus het aansturen van vliegtuigen. In 2008 de onderofficiersopleiding. Toen naar Texel bij de bootgroep, in 2012 naar Somalië en counter drugs-operaties in de West. In 2013 sergeant geworden. In 2015 naar Curaçao voor Bureau Operaties (N3). Toen naar opleidingsland, instructeur tactische communicatie. In 2019 weer operationeel op Texel en daarna voor noodhulp naar de Bahama’s, haha, ik ben echt overal geweest.”

Wat vind jij van de Defensienota 2022?

“In eerste instantie zeg ik: fantastisch. Bij het Korps Mariniers krijgen we de 120mm terug, de marine krijgt kruisraketten, er komen meer vliegtuigen. En dat is broodnodig, want we moeten Defensie nu echt repareren. Er is bijvoorbeeld nog steeds niet voldoende munitie, ook niet voor klein kaliber wapens. Het geld is er, maar het probleem van de tekorten is daarmee nog niet opgelost.

Als ik even uitzoom en naar Defensie in het algemeen kijk, dan zijn wij ingericht om te bezuinigen en niet om geld uit te geven. Waar ik bang voor ben is dat we allemaal kleine projectjes krijgen die vervolgens doodbloeden. We moeten oppassen dat we die fout niet gaan maken.”

Welke toekomst zie je voor jezelf binnen Defensie?

“Ik moet nog 22 jaar en voor mij zijn leuke en mooie functies belangrijk. Na mijn huidige functie ga ik waarschijnlijk varen op de Johan de Witt. Ik ga niet drie jaar een functie doen waar ik niets aan vind, alleen voor de strepen. Dat elitaire: ‘Ik ben marinier en de rest stelt niets voor’, past helemaal niet bij mij. Ik heb van alles gedaan en wil me niet focussen op maar 1 krijgsmachtdeel.”

Waarom ben je afdelingsbestuurder geworden?

“Ik wilde inspraak hebben in de arbeidsvoorwaarden en wat er verder allemaal speelt. Daarnaast zag ik dat veel ‘grijze postduiven’ (ouderen) bestuursfuncties binnen de vakbond bekleden. Begrijp me niet verkeerd, ik heb respect daarvoor, maar zij voelen minder goed de pijn die wij voelen op de werkvloer.”

Wil jij je net als SMJR Van de Weijer ook inzetten voor het defensiepersoneel? Stuur dan een mailtje naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

De nieuwe oorlogsfilm Do not hesitateis de Nederlandse inzending voor Beste Internationale Film voor de Oscars van 2022. Do not hesitateis een indringende psychologische thriller, waarin drie jonge militairen worden uitgezonden naar het Midden-Oosten. De acteurs hebben geen defensie-achtergrond, en kregen daarom maandenlang de tijd om zich op hun militaire rol voor te bereiden. Maar hoe maak je van acteurs ‘echte’ militairen? XRcise interviewde aanstormend acteur Joes Brauers(22), die een van de hoofdrollen vertolkt.

Gefeliciteerd, de film is in première gegaan en staat op de longlist voor de Oscars. Hoe heb je de afgelopen tijd beleefd?

Joes: ‘’Ja, echt geweldig. De film wordt goed ontvangen in de pers en door het publiek (Do not hesitate krijgt in de meeste grote kranten 4 sterren, red.). Daar ben ik oprecht heel blij mee. Tegelijkertijd baal ik ook dat de corona-maatregelen nu veel mensen buiten de bioscoop houdt. Maar de eerste reacties zijn lovend, en het maakt veel los, ook onder (families van) veteranen. Heel bijzonder om te zien.’’

Je kreeg van de regisseur vooraf de opdracht om in 10 maanden tijd te transformeren in korporaal Erik; de militair die je in de film speelt. Waarom vond hij dat belangrijk?

‘’Regisseur Shariff Korver zei: kom na de voorbereidingsperiode niet als ‘een militair’ op de set, maar als ‘militair Erik’. Hij vertelde met andere woorden dat ik geen ‘soldaatje moest gaan spelen’ in de film. Dat werkt niet. Omdat je als acteur zonder defensie-ervaring al zo veel moet leren over het militair-zijn, ben je snel geneigd om je alleen daarop te focussen. Maar dan vergeet je van de militair óók een mens te maken. Dan krijgt de rol geen karakter.’’

Hoe ben je je gaan voorbereiden?

‘’Op verschillende manieren. Ik ben flink aan kracht- en conditietraining gaan doen, om er fysiek als een fitte militair uit te zien. Ik kwam uiteindelijk 8 kilo in spiermassa aan. Maar we hebben ook met verschillende veteranen gesproken, om uit de eerste hand verhalen over uitzendingen te horen. Daarnaast hebben we veel filmmateriaal en documentatie van Defensie bekeken om te zien hoe de opleidingen in elkaar zitten, hoe militairen zich voorbereiden op een missie en hoe ze van een uitzending terugkomen. Ik heb uiteindelijk tientallen docu’s gezien, zoals ‘De uitverkorenen’ over het Korps Mariniers bijvoorbeeld. Ik keek dan wat voor soort jongens ik voorbij zag komen, wat hun drijfveren zijn, en hoe ze onderling communiceren. Maar ook wat voor type militair de opleiding haalt en welk niet en wat het nou eigenlijk betekent om ‘geschikt’ te zijn. Door goed te observeren, kon ik mijn personage langzaam vormgeven.’’

Je kreeg als voorbereiding ook een militaire training. Hoe zag dat eruit?

‘’De filmmaatschappij had een militair adviseur ingehuurd; oud-commando Wesley de Blij. Hij is als militair en beveiliger meerdere keren in Afghanistan geweest. Met hem hebben we wekenlang gerepeteerd om alle militaire handelingen in de film zo echt mogelijk te laten lijken. We hebben samen patrouilles gelopen, wapenhandelingen verricht en zelfs een kip geslacht tijdens een survivalinstructie. Vooral het omgaan met onze persoonlijke wapens was belangrijk, want die heb je natuurlijk de hele tijd om je lijf hangen in de film – net als in de realiteit. We hebben eindeloos met de wapens gelopen; hoe hou ik het vast, hoe maak ik het schoon, hoe zorg ik dat ik het wapen nevernooit op een van mijn maten richt. We moesten het bewustzijn ontwikkelen dat je áltijd weet waar je loop heen wijst.’’

Werd je na al die voorbereidingen ook langzaam de ‘militair Erik’, die je in de film wilde zijn?

‘’Het viel me op dat de jongens en meiden die voor Defensie gaan werken, op jonge leeftijd in een superprofessionele en gestructureerde organisatie terechtkomen. De discipline en toewijding die ze opdoen, zetten ze in om iets te betekenen voor de wereld, om anderen te helpen en om te kunnen ingrijpen tijdens noodsituaties. Die mindset wilde ik als belangrijkste eigenschap in mijn personage stoppen. Erik moest voor mijn gevoel écht iemand zijn met een sterk moreel kompas, die het verschil wil maken en daar ook naar handelt. Daarnaast had de scriptschrijver bedacht dat Erik ook drummer is. En om daar feeling mee te krijgen, ben ik drumlessen gaan nemen. Ik vond het idee goed gevonden van de schrijver, want het leger heeft, net als drummen, ook een soort ritmische structuur. Eriks manier van bewegen en motoriek lijken dan ook op die van een drummer, en daarom trommelt hij met z’n vingers overal op. Door die details kon ik het personage meer en meer gestalte geven.’’

In de film kom jij met twee collega’s (de militairen Roy en Thomas) vast te zitten in woestijngebied nadat jullie pantservoertuig het begeeft. Vervolgens breekt – zonder het plot weg te geven – de pleuris uit. Waar gaat de film volgens jou over?

‘’Wij, de drie jonge militairen, zijn goed getraind en helemaal klaar voor onze uitzending, maar komen tijdens een actie buiten de poort in een situatie terecht, die van alle training afwijkt, en we moeten improviseren. We zijn van de buitenwereld afgesneden en moeten volledig zelfstandig handelen. De film gaat over verantwoordelijkheid nemen, en over twijfel. In een crisissituatie krijg je als manschap orders en ligt de verantwoordelijkheid uiteindelijk niet bij jou, maar wat als dat ineens wel zo is, omdat er geen commandant of kader meer is? Wat doe je in nood, als je het zware gewicht van de juiste beslissing op je schouders voelt drukken? Daar gaat de film in mijn ogen over.’’

Lees het volledige interview in de volgende XRcise (nummer 139, verschijningsdatum 24 december).

De film Do not hesitate draait na de lockdown weer in de bioscopen.

Op bezoek bij het Nederlandse F-35-detachment in Polen

Met 8 F-35’s en 170 man personeel bewaakt de Koninklijke Luchtmacht vanuit Polen het luchtruim aan de oostflank. Daarnaast wordt er intensief met bondgenoten getraind. De F-35’s zijn op de Poolse vliegbasis Malbork gestationeerd en kunnen binnen enkele minuten opstijgen om een toestel te onderscheppen.

*BBTV-voorzitter Jean Debie (3e van rechts) bij een F-35 op vliegbasis Malbork 

De Commandant der Strijdkrachten (CDS) generaal Onno Eichelsheim bracht onlangs een werkbezoek aan het detachement van de KLu. De CDS nodigde de voorzitters van de vakbonden uit om mee te reizen. BBTV-voorzitter Jean Debie was aanwezig en sprak met de Nederlandse en Poolse defensiecollega’s ter plaatse over hun werkzaamheden. Het belang van zulke werkbezoeken is groot: hierdoor krijgen wij als vakbond een goed beeld van actuele defensieoperaties en het conflict aan de Europese oostgrens.

F-35 Lightning II-jachtvliegtuig

Defensie en de bonden hebben zich de afgelopen weken intensief over meerdere onduidelijkheden gebogen, die voortkomen uit de afspraken die in het arbeidsvoorwaardenakkoord staan.

Een tweetal van deze onduidelijkheden is weggenomen. Andere worden nog getackeld.

Voor de overgang van het oude bezoldigingsstelsel naar het nieuwe bezoldigingsstelsel zijn meerdere overzichten gemaakt, die militairen snel duidelijk (zouden moeten) maken wat de nieuwe bezoldiging is en op welke manier van de oude tabel in de nieuwe tabel wordt ingestapt.

Welke volgorde?

Onduidelijk bleef tot nu wat er gebeurt als militairen op het zogenoemde transitiemoment (1 januari) óók bevorderd worden of een periodiek ontvangen. Voor de inschaling in de nieuwe bezoldigingstabel maakt het namelijk uit óf eerst de bevordering wordt genomen en dan de transitietabel wordt toegepast óf andersom. Hetzelfde geldt bij de toekenning van een periodiek.

Over deze situaties hebben Defensie en de bonden in het akkoord geen expliciete afspraken gemaakt. De noodzaak om dat wel te doen is er dus zeker, zoals hierboven is beschreven. Daarbij werd duidelijk dat niet duidelijk gezegd kan worden dat de ene volgorde beter uitvalt dan de andere. Voor sommige militairen is het financiële effect groter als bijvoorbeeld eerst een bevordering wordt genomen en dan de transitietabel wordt toegepast, maar voor anderen valt de volgorde 'eerst transitietabel en dan bevordering' het best uit.

De beste uitkomst wordt toegepast

Om aan dit dilemma een einde te maken, zonder wie dan ook 'te benadelen', hebben Defensie en de bonden onlangs een aanvullende afspraak gemaakt, die in essentie kan worden samengevat als: in genoemde situaties zal de beste uitkomst worden toegepast!

Een militair was op Curaçao geplaatst en huurde daar een woning. Na enige tijd bleek deze woning allerlei gebreken te hebben die door de eigenaar niet werden opgelost. Daarom is hij met zijn vrouw en jonge kinderen naar een andere woning verhuisd. Bedrijfsmaatschappelijk Werk Defensie heeft aangegeven dat deze verhuizing noodzakelijk was (zo zat er o.a. schimmel in het huis, die een gevaar voor de gezondheid van het gezin veroorzaakte).  

Na de lokale verhuizing werd de eigen bijdrage in de woninghuur ineens verhoogd van 10% naar 17%.

De eigen bijdrage wordt berekend op basis van jouw bezoldiging en de voor het gebied geldende 'duurtecorrectie'. De eigen bijdrage is dus inkomensafhankelijk.

De militair begreep niets van het besluit van Defensie om de eigen bijdrage te verhogen naar 17%. Ook wij vonden het onlogisch en onnavolgbaar. Tijdens de bezwaarprocedure die juristen van de BBTV aanspanden, deed de hoogste bestuursrechter (toevalligerwijs) in een vergelijkbare zaak een bindende uitspraak. De rechter stelde Defensie in die zaak in het ongelijk. Dat betekende dat óók voor de militair die wij bijstonden de eigen bijdrage werd teruggedraaid naar 10%.

Eigen bijdrage: is het nou 10% of 17%?

Als je in het buitenland wordt geplaatst en in Nederland een eigen woning hebt, lopen de kosten voor jouw huis hier gewoon door.

Ten aanzien van woninghuur in het buitenland geldt een eigen bijdrage van 17% in de woninghuur. Deze is 10% als diegene vanuit een eigendomswoning met een tegemoetkoming in de verplaatsingskosten is verhuisd naar het buitenland en hij gedurende zijn plaatsing, een deel van die plaatsing, of een aansluitende nieuwe plaatsing in het buitenland deze eigendomswoning aanhoudt en die woning niet verhuurt of ter beschikking stelt aan een ander dan een van de eigen- stief- of pleegkinderen van de defensieambtenaar.

Dat is anders als je jouw huis gaat verhuren of ter beschikking stelt aan derden (behalve bij eigen, stief- of pleegkinderen). Dan geldt er wel een eigen bijdrage van 17%. Heb je geen eigen woning in Nederland? Dan betaal je een eigen bijdrage in de huurkosten van 17% tijdens je buitenlandplaatsing.

In bovenstaande casus handelde Defensie dus onrechtmatig door de eigen bijdrage na verhuizing op te hogen. Want een verhuizing op het eiland zelf heeft geen invloed op de hoogte van de eigen bijdrage. Defensie had een verkeerde uitleg gegeven aan artikel 13, zevende lid van het Voorzieningenstelsel buitenland defensiepersoneel (VBD). Gelukkig won de aanhouder – wij dus – en werd het besluit herzien.

Leg contact met DCIOD

Sinds de uitspraak van de rechter lijkt Defensie erop toe te zien dat de regeling correct wordt uitgevoerd. Militairen kunnen dus besluiten om lokaal te verhuizen, zonder te vrezen dat hierdoor de verlaagde eigen bijdrage verloren gaat. Het is overigens wel raadzaam om bij veranderingen in de persoonlijke situatie eerst contact te leggen met het Dienstencentrum Internationale Ondersteuning Defensie (DCIOD) om de mogelijke gevolgen samen te bespreken.

Ben jij tijdens je huidige buitenlandplaatsing lokaal verhuisd en betaalt je nog steeds een verhoogde eigen bijdrage van 17%? Dan raden we je aan om bij DCIOD een schriftelijk verzoek in te dienen om die verhoging ongedaan te maken. Advies nodig? Neem contact op met onze Helpdesk.

Als je uit dienst gaat, kan het goed zijn dat er nog vakantie-uren uitbetaald moeten worden. Let er dan goed op dat het juiste uurloon wordt uitgekeerd. Daarin schiet Defensie namelijk nog weleens tekort en dat kan jou vele euro’s schelen. Neem bij twijfel contact met ons op, dan kunnen onze juristen controleren of je laatste loonstrook correct is opgesteld.

Werkgever Defensie moet in het uurloon dat wordt betaald over niet opgenomen vakantie óók het werkgeversdeel van de pensioenpremie en het financiële voordeel van een eigen ziektekostenverzekering meenemen. Daarin verzaakt de werkgever zoals gezegd nog weleens. Wat het exacte verschil is, is nog onduidelijk maar dat het bedrag kan oplopen tot enkele honderden euro’s lijkt niet uitgesloten.

Binnen 6 weken

Defensie heeft onlangs toegezegd dat het zijn beleid voor het uitbetalen van niet opgenomen vakantieverlof gaat aanpassen. Wanneer dat exact doorgevoerd zal zijn, is op dit moment nog niet duidelijk. Wel adviseren we je om je laatste loonstrook goed door te nemen en bij twijfel aan ons voor te leggen. Wij kunnen dan bekijken of het juiste uurloon is uitbetaald. Als dat niet het geval is, maken onze juristen namens jou bezwaar. Zorg er dan wel voor dat je je tijdig meldt – binnen 6 weken. Tegen een loonstrook langer dan 6 weken geleden ontvangen, kan namelijk geen bezwaar meer worden gemaakt.

Regelmatig krijgen we vragen van militairen over de hoogte van hun salaris. Ze komen er bijvoorbeeld achter dat een collega, die hetzelfde werk doet, meer verdient. We hebben het dan natuurlijk niet over een hogere reiskostenvergoeding, maar echt een hoger, vast salaris. Hoe kan dat?

Dat komt doordat de collega een ander salarisnummer heeft. Het salaris van elke militair wordt bepaald door zijn/haar rang (of stand) en salarisnummer. Je kunt de salaristabellen bekijken op onze website www.bbtv.nl. Hoe hoger het salarisnummer, hoe hoger je salaris. Maar hoe kan het nou dat een collega die hetzelfde werk doet, een ander salarisnummer heeft dan jij?

Dat heeft waarschijnlijk te maken met leeftijd, óf met ervaring/opleiding. Hoe dit werkt, staat beschreven in het ‘Inkomstenbesluit militairen’. Daarin staat:
De ‘commandant operationeel commando’ kent de militair bij aanstelling een salarisnummer (…) toe op basis van kennis en ervaring van de militair. Aan de militair van 20, 21, 22 of 23 jaar en ouder wordt bij aanstelling respectievelijk ten minste salarisnummer 1, 2, 3 of 4 toegekend.

Ben je 19 of jonger, dan begin je in principe met salarisnummer 0. Dus stel, jij bent een soldaat 1e klas van 20 jaar. Je kwam 2 jaar geleden als 18-jarige in dienst zonder ervaring. Dus kreeg je toen salarisnummer 0. Dat betekent dat je nu, 2 jaar later, salarisnummer 2 krijgt. Goed voor € 1725,39 bruto.

Je collega is 24 jaar. Hij kwam als 22-jarige in dienst en kreeg daarom salarisnummer 3. Nu, 2 jaar later, zit hij op salarisnummer 5 en krijgt hij dus € 2016,93 bruto. Dat scheelt dus € 291,54 bruto per maand.

Opleiding en ervaring
Een andere reden om bij aanstelling al een hoger salarisnummer te krijgen, is je opleiding/ervaring op het moment van jouw aanstelling. Dat kan werkervaring ergens anders zijn, of binnen Defensie, of een vooropleiding zoals de VeVa. De commandant van het OPCO beslist hierover.

Bij de landmacht zijn hier aanvullende richtlijnen voor. Die richtlijnen zeggen onder andere:
• Heb je als soldaat of korporaal een ROC/VeVa-vooropleiding met de uitstroomrichting Grondoptreden (GROP), WEB niveau 3, dan wordt het salarisnummer bij aanstelling met één vermeerderd.
• Heb je relevante werkervaring buiten Defensie, dan kan je een hoger salarisnummer krijgen, voor zover je die ervaring hebt opgedaan in de leeftijd van 24 jaar en ouder.

Simpel gezegd krijg je voor één jaar relevante ervaring 1 ‘klik’ erbij. Je moet die ervaring kunnen aantonen door het overleggen van jaaropgaven en/of salarisspecificaties. Een verklaring van een werkgever alleen is dus niet genoeg!

Ook een militair bedrijfsarts, militair huisarts en tandarts krijgen bij aanstelling een hoger salarisnummer.
In de richtlijn van de luchtmacht staat bijvoorbeeld dat als je bij aanstelling wordt bestemd voor een korporaalsfunctie en ten minste een mbo-2 diploma hebt, het salarisnummer bij aanstelling wordt verhoogd met 1 klik. Ook als je de VeVa hebt gedaan wordt een extra salarisnummer toegekend.

Wanneer je wordt bestemd voor een onderofficiersfunctie, dan wordt het salarisnummer bij aanstelling met 1 vermeerderd als je al een mbo-3 diploma hebt. Voor mbo-4 krijg je 2 klikken meer.
Als je bestemd wordt voor een officiersfunctie, geldt een verhoging met 3 (hbo-bachelordiploma), 4 (wo-bachelordiploma) of 5 (wo-master) klikken.

De luchtmacht waardeert de ervaring van herintreders met extra klikken. Alleen werkervaring vanaf 24 jaar geldt, en het moeten ten minste 12 maanden aaneengesloten zijn. Voor het 1e jaar krijg je 1 klik en daarna voor elke 3 jaar 1 klik.

Ook bepaalde specialisten krijgen bij aanstelling een hoger salarisnummer, afhankelijk van hun functiegebied. Het salarisnummer bij aanstelling kan ook worden verhoogd als er schaarste is binnen een categorie personeel.

De KLu hanteert hiervoor een lijst met zogenoemde ‘knelpuntfunctiegebieden’.
Bij de KMar geldt voor wat betreft werkervaring hetzelfde als bij de KL. Een verschil is dat bij de KMar ervaring als opsporingsambtenaar bij een politiekorps ook meetelt als ‘militaire’ ervaring.

Bij de KMar krijg je eigenlijk alleen een extra salarisnummer vanwege opleiding, als het gaat om een opleiding waar specifiek behoefte aan is (hbo/wo).

Van de KM zijn geen richtlijnen bekend.

Klikmaand
Je salarisnummer wordt in principe jaarlijks met één klik verhoogd. Dat gebeurt in de klikmaand. Welke maand dat is, vind je op je salarisstrook (linksboven, vlak onder ‘rang/schaal’). Je ziet daar ook je salarisnummer. Je zou dus denken dat als je op 0 begint, je na 7 jaar altijd salarisnummer 7 hebt. Maar toch is dat niet altijd zo. Het hoofd defensieonderdeel kan jou namelijk een hoger salarisnummer toekennen, als hij vindt dat jij daarvoor in aanmerking komt. Ook als je als korporaal van de KL of KLu wordt bevorderd tot korporaal eerste klas, wordt dat met één verhoogd.

Het hoofd defensieonderdeel kan jouw ‘klik’ ook achterwege laten. Dat zal alleen gebeuren als jij niet naar behoren functioneert.

Kun je bezwaar maken tegen je salarisnummer?
Soms. In principe kun je bezwaar maken tegen je loonstrook, ALS er in vergelijking met de vorige loonstrook iets is veranderd OF als je een betaling verwacht (bijvoorbeeld oefentoelage) die je niet op de loonstrook terugziet. Dan kun je (binnen zes weken) bezwaar maken.

Maar als jij het niet eens bent met het salarisnummer, omdat je achteraf erachter bent gekomen dat je bij je aanstelling een te laag salarisnummer hebt gekregen, dan maak je nu niet veel kans meer.

Jouw rang en salarisnummer stonden namelijk al vermeld op het aanstellingsbesluit. Dus je had tegen je aanstellingsbesluit bezwaar moeten maken. Dat had je bovendien moeten doen binnen 6 weken. Als je niet binnen 6 weken na de datum van een besluit in bezwaar gaat, komt een besluit ‘in rechte vast te staan’. Dan is het definitief.

Het heeft dus waarschijnlijk niet zoveel zin om daarna nog bezwaar te maken tegen je loonstrook, omdat je het niet eens bent met het eerste salarisnummer. Maar je kunt altijd jouw specifieke geval voorleggen aan onze juridische afdeling. Misschien is er in jouw geval nog wel iets aan te doen.

Rekest indienen
Als je bijvoorbeeld toch vindt dat je een hoger salarisnummer moet hebben, bijvoorbeeld omdat dit jou tijdens een aanname-gesprek beloofd is, dan kun je een rekest indienen. De BBTV kan je hierbij helpen. Merk je dat je geen verhoging hebt gekregen in je ‘klikmaand’, dan moet je wel (binnen 6 weken) bezwaar maken.

De belangrijkste les voor elke nieuwe lichting is dus: let bij je aanstellingsbesluit goed op of jij het salaris krijgt waar je recht op hebt! En maak dan meteen (binnen 6 weken) bezwaar als je het er niet mee eens bent. Ben je hier te laat mee, maar denk je toch kans te maken op een hoger salarisnummer, neem dan contact op met de Helpdesk van de BBTV.

‘Meer dan 30 militairen hebben hun persoonlijk opleidingsbudget van € 4500 besteed aan barbecue-lessen.’ Dat kopten verschillende landelijke kranten nu blijkt dat defensiemedewerkers mogelijk misbruik hebben gemaakt van hun opleidingsbudget.

Het bedrijf Kolenboertje uit het Overijsselse Wierden biedt een uitgebreide – en peperdure – barbecuecursus aan: voor € 4500 kun je in meerdere dagdelen ‘masterclasses wild, rund en vis' volgen. Daarnaast kregen de deelnemende militairen aan de cursus een prijzige, luxueuze Green Egg-barbecue cadeau, zeggen onder meer NRC en De Telegraaf. Er loopt inmiddels een onderzoek naar de precieze gang van zaken.

‘’Het opleidingsbudget is in 2019 in overleg met de vakbonden ingevoerd om de kansen van dienstverlatend defensiepersoneel op de arbeidsmarkt te vergroten’’, zegt BBTV-voorzitter Jean Debie op Radio1 op 24 mei jl. ‘’De controle van de te volgen opleidingen ligt bij de commandanten en de employability-begeleiders’’, stelt Debie voorts, ‘’Maar als dit soort cursussen zijn vergoed – cursussen die totaal niet bijdragen aan een betere positie op de arbeidsmarkt – dan moeten natuurlijk alle seinen op rood gaan.’’

Hobby-cursussen

Uit onderzoek is eveneens gebleken dat sommige militairen hun budget hebben ingezet voor autopoets-, golf-, yoga- of duikcursussen inclusief een vliegticket naar Curaçao. Opleidingen die overduidelijk in de hobbysfeer thuis horen. Debie: ‘’We moeten heel kritisch gaan kijken hoe en waarom vergoeding van bepaalde cursussen mogelijk is geweest. Het beleid is overigens veranderd: in het arbeidsvoorwaardenakkoord van 2021 is afgesproken dat we aansluiten bij de STAP-regeling van het kabinet. In die regeling zijn alleen de erkende opleiders in Nederland vastgelegd.’’

Ligt de fout nu bij de commandanten en employability-begeleiders of ligt er ook schuld bij de betrokken militairen? Jean Debie: ‘’Beide partijen hebben hierin een verantwoordelijkheid. Aangevraagde cursussen hadden kritisch tegen het licht moeten worden gehouden, door zowel de aanvrager als de beslissingsbevoegdheid. Droeg de opleiding niet bij aan het vergroten van je kansen op de arbeidsmarkt? Nee? Dan streep door de aanvraag.’’

Nader onderzoek moet meer duidelijkheid over de gang van zaken brengen. Mogelijk zet Defensie strafrechtelijke stappen als blijkt dat militairen fraude hebben gepleegd met hun persoonlijk opleidingsbudget.

Beluister HIER de gehele Radio1-uitzending terug waarin Jean Debie wordt geïnterviewd (vanaf 2.06 uur).

Aanvullend geboorteverlof

Krijg jij binnenkort een kleine? Dan is het goed om te weten dat het opnemen van extra geboorteverlof onlangs gemakkelijker is gemaakt. Tot 1 september 2022 kregen defensiemedewerkers namelijk 75% van het salaris betaald bij het opnemen van aanvullend geboorteverlof. Sinds 1 september betaalt Defensie 100% van het salaris bij het opnemen van aanvullend geboorteverlof. Deze wijziging is een onderdeel van het Arbeidsvoorwaardenakkoord 2021-2023. Met deze regeling wordt één van de drempels om aanvullend geboorteverlof op te nemen verder verlaagd.

 Meer info? Kijk op intranet bij de pagina ‘geboorteverlof’.

BBTV dient ingebrekestelling in

BBTV-juristen hebben in de afgelopen maanden voor talloze Korte Officiers Opleiding (KOO)-cadetten die na afronding van hun KMA-opleiding niet direct tot tweede luitenant waren bevorderd, een bezwaarschrift ingediend. Defensie heeft daarop besloten dat deze cadetten die op of omstreeks 27 januari 2022 hun opleiding hebben afgerond, vóór aanvang van de Vaktechnische Opleiding worden bevorderd. Goed nieuws voor deze cadetten dus!

Goed werkgeverschap

Maar Defensie heeft nog altijd géén knoop doorgehakt over de vraag hoe ze wil omgaan met de bezwaren van al die (voormalig) KOO-cadetten die met terugwerkende kracht bevorderd willen worden tot tweede luitenant. De BBTV heeft Defensie ruim de tijd gegeven om hierin een standpunt te bepalen. Dat heeft Defensie echter nog altijd níet gedaan. Daarom hebben wij een ingebrekestelling ingediend. Hiermee willen we bereiken dat Defensie op korte termijn beslissingen gaat nemen op de ingediende bezwaren. Wij hopen nog altijd dat Defensie ook hierover een besluit neemt dat blijk geeft van goed werkgeverschap. Wordt vervolgd dus!

Contactpersonen noodgeval

Zijn jouw contactpersonen goed geregistreerd? Het blijkt nog te vaak voor te komen dat de registratie van ‘contactpersonen bij noodgeval’ niet op orde is. Defensiemedewerkers zijn zelf verantwoordelijk voor het aanpassen en bijhouden van deze persoonsgegevens. Zijn je gegevens niet up-to-date? Dan is het bij een noodsituatie lastig om de juiste contactpersonen (snel) te achterhalen. Dat wil je uiteraard voorkomen. Militairen die worden uitgezonden, wordt aangeraden om minimaal twee ‘Contactpersonen noodgeval’ te registreren. Je gegevens checken en eventueel updaten? Kijk bij de Selfservice-app, en dan bij: ‘Persoonlijke gegevens’.

Defensie en de vakbonden voor defensiepersoneel hebben vandaag een arbeidsvoorwaardenresultaat bereikt voor de periode 2021 tot en met 2023. Afgesproken zijn salarisverhogingen met een totaaleffect van 8,5 procent over 3 jaar en een eenmalige uitkering van 1.750,- euro voor alle defensiemedewerkers. Verder is er een nieuw loongebouw voor militairen en gaan de belangrijkste toelagen flink omhoog. Alles bij elkaar leidt dit ertoe dat medewerkers in de lagere rangen en schalen er tot meer dan 20 procent op vooruit kunnen gaan. De bonden zullen het resultaat met een positief advies voorleggen aan hun achterban.  

Een belangrijk punt is de modernisering van het oude loongebouw van Defensie. Bij overgang naar de nieuwe salaristabel ontvangen militairen de hogere salarisbedragen die bij de nieuwe tabel horen. De invoering van een nieuwe militaire salaristabel zorgt ervoor dat militairen sneller meer salaris verdienen. Dit leidt over de gehele loopbaan tot een hoger salaris. Hiermee ontstaat een aantrekkelijk perspectief, waarin langer bij Defensie blijven veel beter wordt beloond.

Niet alleen het perspectief wordt beter, ook de basis wordt steviger. Het basisloon binnen Defensie voor burgers boven de 21 jaar en militairen op functie gaat straks 14 euro per uur of meer bedragen. Hiermee is Defensie in staat om beter te concurreren op de arbeidsmarkt. Voor burgers komt daar een extra salarisverhoging bij voor alle medewerkers tot en met schaal 7.

Naast salarisverhoging zijn, om recht te doen aan operationele inspanningen, de oefentoelage en de uitzendtoelage met terugwerkende kracht verhoogd. Daarnaast is de tegemoetkoming woon-werkverkeer aanzienlijk verbeterd, en is er een thuiswerkvergoeding ingevoerd. De sociale partners hebben daarnaast afspraken gemaakt over het verbeteren van de werk-privé balans en nieuwe aanstellings- en contractvormen. Ook krijgen nieuwe plaatsingen een minimale plaatsingsduur van 3 jaar met een maximum van 7 jaar. Dit maakt Defensie een veel aantrekkelijkere werkgever. 

Staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat is blij met het resultaat: “Het sluiten van een nieuw arbeidsvoorwaardenakkoord heeft topprioriteit, de minister en ik zijn dan ook blij met het resultaat dat we nu hebben bereikt. We zetten hiermee een stevige stap voorwaarts, voor de huidige en toekomstige medewerkers.” Ook de voorzitters van de bonden reageren positief. “Met dit resultaat kunnen we de toekomst met vertrouwen tegemoet zien. Dit resultaat gaat zorgen voor behoud van mensen voor de organisatie en draagt bij aan het vergroten van de operationele gereedheid van de krijgsmacht”, aldus Rob Pulles (GOV-MHB). Jean Debie (VBM): “Ik ben blij dat wij een fatsoenlijke loonsverhoging hebben afgesproken. Daarnaast is het loongebouw voor militairen en burgers met name in de lagere rangen en schalen verbeterd, wat voor velen essentieel is.” Volgens Sven Schuitema (MARVER/AFMP/FNV Overheid) ligt er een mooi resultaat. “Er is hard aan gewerkt. Het is nu aan de leden om dit resultaat te beoordelen. Ze hebben lang genoeg moeten wachten, maar ik denk dat dit resultaat het wachten waard was.” Jan Kropf (ACOM) spreekt van respect voor het personeel: “Uit dit totaalpakket blijkt respect en waardering voor het personeel van Defensie. De basis is op orde en er wordt een betere vergoeding gegeven in het geval van operationele inzet.”

De bonden laten Defensie op 7 juli weten of hun leden met de afspraken kunnen instemmen, waarna een definitief akkoord eventueel kan worden ondertekend.  

Het zijn dure tijden en het geld vliegt aan alle kanten je portemonnee uit. Er zijn ook militairen die moeite hebben rond te komen iedere maand, blijkt uit onderzoek. Inflatie, hoge gasrekeningen, supermarktprijzen door het plafond… Hoe hou je goed overzicht op je uitgaven en geldstress buiten de deur? Gelukkig zijn er allerlei tools die je daarbij kunnen helpen, zoals het Nibud-kasboek, het Persoonlijk Budgetadvies en verschillende apps. Daarmee hou je grip op je geld en kom je niet voor verrassingen te staan.

Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) biedt onder meer het Persoonlijk Budgetadvies gratis aan.

Wat kun je met het Persoonlijk Budgetadvies?

Het budgetadvies laat concreet zien waar je geld blijft en hoe je het doet in vergelijking met anderen. Het adviseert je hoeveel je (in de toekomst) voor bepaalde uitgaven moet rekenen. Het laat tevens zien wat er gebeurt als je ergens op bezuinigt – wat hou je dan over en kun je het ergens anders voor inzetten? Het zorgt er ook voor dat je geen kostenposten vergeet (een verzekering bijvoorbeeld die je maar 1 keer per kwartaal betaalt). Het budgetadvies geeft je ten slotte handige geldtips en helpt je bij het maken van een begroting.

Hoe krijg ik een Persoonlijk Budgetadvies?

• Vul gegevens in over je gezinssituatie en inkomsten in de Nibud-rekentool (kijk op: https://www.nibud.nl/tools/persoonlijk-budgetadvies/).
• Vul daarna in hoeveel je per maand uitgeeft aan vaste lasten en overige kosten.
• Bekijk het resultaat: hoe sta ik ervoor? Waar kom ik tekort en waar hou ik over? Je krijgt tips en hulp bij je begroting.

Kasboek

Je kunt naast budgetadvies ook gebruikmaken van een kasboek om grip op je uitgaven te krijgen. In een kasboek staan per week de meest voorkomende uitgavenposten. Door die in te vullen krijg je een goed beeld van hoeveel geld je per week kwijt bent aan bijvoorbeeld boodschappen, kleding, uitgaan en vervoer.

Defensiemedewerkers melden zich uit schaamte pas heel laat als zij in de schulden zitten

Het bijhouden van een kasboek vergroot je inzicht in je financiën en helpt je om bepaalde keuzes te maken. Onderzoek heeft uitgewezen dat alleen al het bijhouden van een kasboek ervoor zorgt dat je zorgvuldiger met geld omgaat en minder uitgeeft. Waarom? Je bent heel bewust bezig met je uitgaven. Je ziet precies hoeveel je kwijt bent aan je kostenposten en of je ergens kunt besparen. Ook is het motiverend om geld opzij te (kunnen) zetten voor een bepaald doel, al is het maandelijks maar een relatief klein bedrag. 

Apps

Kasboeken zijn er in digitale en fysieke vorm. Sommige banken bieden hun klanten een digitaal huishoudboekje aan, zoals ABN AMRO, ASN Bank, Rabobank en SNS. Ook zijn er goede kasboek-apps die je op weg helpen, zoals Dyme (goede reviews van de Consumentenbond), Budgetbeheerder (heel gebruiksvriendelijk) en Monefy (overzichtelijk, maar voor de pro-versie moet je betalen).

Bij het Nibud is een fysiek kasboek te koop (€ 9,95) waarin je oldschool met de pen al je geldzaken kunt bijhouden. Zo zie je al snel welke uitgaven noodzakelijk zijn en welke minder en waarop je kunt bezuinigen.

Geldproblemen? Schroom niet en zoek hulp

Bij Defensie kampt – net als in de burgermaatschappij – gemiddeld 1 op de 5 huishoudens met financiële problemen (bron: Nibud). Defensiemedewerkers die door welke reden dan ook in de financiële problemen zijn geraakt, kunnen voor hulp terecht bij de Dienst Bedrijfsmaatschappelijk werk (BMW) of stichting Burgerpersoneelsfonds (SBF). De hulp die Defensie biedt is gratis, professioneel en veelzijdig – er is van alles mogelijk.

Dat staat haaks op wat de gemeente aanbiedt (zoals het Schuldhulploket bijvoorbeeld), dat vaak lange wachttijden kent en behoorlijk wat geld kan kosten. Volgens BMW en SBF melden defensiemedewerkers zich uit schaamte pas heel laat als zij tegen geldproblemen aanlopen en in de schulden zitten. Vaak pas als het écht niet meer gaat. Schroom dus niet om gewoon contact op te nemen als je in zwaar weer dreigt te raken. Want uiteindelijk geldt: schulden wegwerken = stress wegwerken.

Contact? Mail naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Stichting MSF voor BBTV-leden

Binnen de vakbond zijn er ook mogelijkheden voor financiële hulpverlening. Het MSF is een sociaal-financieel fonds dat al in 1918 werd opgericht voor leden van de BBTV en VBM. Het fonds kan onder meer financiële steun verlenen bij ziekte en/of gebreken die niet of gedeeltelijk door derden (bijvoorbeeld ziektekostenmaatschappijen) worden vergoed. Ook is er de mogelijkheid om een aanvraag te doen voor financiële ondersteuning als je buiten je schuld in de financiële problemen bent geraakt. Neem contact op met stichting MSF via: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.